Jej imię noszą: szkoła podstawowa i założone 2012 roku Stowarzyszenie Społeczna Inicjatywa Krasienina i okolic, trwa procedura nadania imienia I. Kosmowskiej dla Gimnazjum nr 3.
Irena Kosmowska pedagog, działaczka ruchu ludowego, posłanka jest postacią bliską mieszkańcom Krasienina, z którym związała część swojego życia. Niniejszy artykuł chcę poświęcić działalności oświatowej. Na Kongresie Pedagogicznym we Lwowie, który odbył się w 1909 roku, Irena Kosmowska wygłosiła referat "Szkoły gospodarcze dla dziewcząt wiejskich", w którym podkreślała konieczność podjęcia wysiłków dla oświaty na wsi, w tym podniesienie poziomu życia kobiet wiejskich, między innymi poprzez naukę w szkołach gospodarczych. Placówki te uwzględniały działy związane z późniejszą pracą gospodyń wiejskich: gotowanie, robienie zapasów, mleczarstwo, pasiekę, szycie. Do programu wychowania Irena Kosmowska włączyła także czytelnictwo, śpiew, przedstawienia i wycieczki. Duże znaczenie przypisywała wpływowi wychowawców i życiu w internacie. Pragnęła zrealizować wizję szkoły życia, w której nauka nie jest celem, lecz środkiem, "wizję szkoły poczciwości i cnoty".
Postanowiła, że szkoła znajdować się będzie na Lubelszczyźnie, z uporem gromadziła fundusze na zakup gospodarstwa. Po długich poszukiwaniach komitet organizacyjny, który zawiązał się w Lublinie, zakupił dom mieszkalny, zabudowania gospodarcze i 7 hektarów ziemi ornej w Krasieninie. W grudniu 1912 roku gubernator lubelski wydał zezwolenie na otwarcie szkoły, a w styczniu przybyły pierwsze uczennice mające elementarne braki w wykształceniu. W sytuacjach trudnych, dotyczących spraw materialnych bądź personalnych, wzywana była założycielka placówki, która natychmiast przyjeżdżała z Warszawy, by zdobyć pieniądze, łagodzić nieporozumienia, prowadzić lekcje, organizować pogadanki, wieczornice. Zarówno uczennice jak i nauczycielki bardzo ciepło wspominają Irenę Kosmowską, między innymi H. Dulębina: "Często przebywa w szkole, jest jej duszą i słońcem rozwija umysły i serca młodych dusz, wskazuje im nowe drogi życia, toteż kochają tę swoją najdroższą wychowawczynię." A Krasienin to jedna z najpiękniejszych kart działalności wychowawczej Kosmowskiej. Ze szkołą w Krasieninie związana była prawie do końca życia, uważała ją za jedno z najważniejszych swoich dzieł.
Stanisław Zgierski
P.S W artykule wykorzystałem materiał zgromadzony przez nauczycielki Zespołu Szkół w Krasieninie Panie: Elżbietę Fim i Mirosławę Szubielę. Dziękuję.
